مخزن تحت فشار یک ساختار مهندسی است که برای نگهداری و ذخیره‌سازی مایعات یا گازها در فشارهای معین و مشخص طراحی و ساخته می‌شود. این مخازن به شکلی طراحی می‌شوند که بتوانند با فشارهای معین کار کنند و در عین حال از نظر ایمنی و استانداردها رعایت شوند. مخازن تحت فشار در صنایع مختلفی مانند نفت و گاز، پتروشیمی، فولاد، شیمیایی، آب و فاضلاب، انرژی، صنعت غذایی و دارویی، تاسیسات ساختمانی و ... استفاده می‌شوند. این مخازن می‌توانند از انواع مختلفی با اشکال و اندازه‌های مختلف باشند. بسته به نیاز و کاربرد، مخازن تحت فشار ممکن است از مواد مختلف ساخته شده باشند مانند فولاد کربنی، فولاد ضدزنگ، آلومینیوم، پلیمرها و ... مهم ترین ویژگی مخازن تحت فشار، توانایی تحمل فشارهای مشخص و استفاده ایمن و پایدار از آنها در شرایط مختلف می‌باشد. این مخازن باید با رعایت استانداردها و مقررات ایمنی طراحی، ساخته و نصب شوند تا از حوادث و آسیب‌های ناشی از فشار بیش‌ازحد جلوگیری شود. برای اطمینان از سالم یا معیوب بودن منبع تحت فشار می بایست تکنیک های اولیه ای را به کار ببرید تا به وجود یا عدم وجود اشکال در منبع تحت فشار پی ببرید ما در این مقاله به تمامی نکاتی که باید بدانید اشاره خواهیم کرد پس تا انتهای مقاله با ما همراه باشید تا با همه این تکنیک ها آشنا شوید.
آنچه در این مقاله بیان می شود:
راه های تشخیص سالم یا معیوب بودن تیوپ منبع تحت فشار
نحوه اطلاع از سوراخ بودن تیوپ منبع تحت فشار
تذکرات لازم در هنگام تعویض تیوپ منبع تحت فشار
از سالم بودن اجزا و بدنه منبع تحت فشار اطمینان حاصل کنید
منبع تحت فشار یک ساختار یا دستگاه مهندسی است که به منظور تولید، نگهداری یا انتقال مایعات، گازها یا مواد در فشارهای مختلف طراحی و ساخته می‌شود. این منابع از انواع مختلفی مانند مخازن تحت فشار، بویلرها، اتوکلاوها و تجهیزات مشابه تشکیل شده‌اند که به شکلی طراحی می‌شوند که بتوانند تحمل فشار و دماهای معین را داشته باشند. منبع تحت فشار می تواند در بوستر پمپ الخصوص بوستر پمپ آبرسانی، بوستر پمپ آتش نشانی، بوستر پمپ خانگی و ... نیز به کار رود.
منابع تحت فشار در صنایع مختلف از جمله نفت و گاز، پتروشیمی، تولید انرژی، صنایع شیمیایی، غذایی، دارویی، خودروسازی و بسیاری دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرند. این منابع می‌توانند برای انجام فرآیندهای تولیدی، نگهداری، تست، استریلیزاسیون و ... استفاده شوند.
مهمترین ویژگی منابع تحت فشار، توانایی تحمل فشارها و دماهای مختلف در حدود مشخص و تعریف شده است. این منابع باید با رعایت استانداردها و دستورالعمل‌های ایمنی طراحی، ساخته و نصب شوند تا از حوادث و خطرات ناشی از فشار اضافی جلوگیری شود.
برای درک بهتر این مطلب ابتدا اجزای تشکیل دهنده مخزن تحت فشار را شرح می دهیم:
دیواره فلزی منبع تحت فشار
فلنچ منبع تحت فشار
تیوپ منبع تحت فشار
مهره و ماسوره منبع تحت فشار
والف ( شیر تنظیم فشار باد )
برای اطمینان از سالم بودن تیوپ منبع تحت فشار ابتدا باید سوزن والف مخزن تحت فشار را فشار دهید اگر از سوزن باد مخزن، هوا خارج شد بدین معنی است که تیوپ منبع تحت فشار سالم است در غیر اینصورت اگر از والف منبع تحت فشار آب خارج شود، تیوپ مخزن سوراخ شده است که می بایست نسبت به تعویض تیوپ منبع اقدام کنید. البته در نظر داشه باشید که خرید و تعویض تیوپ منبع نیز حساسیت های خاص خود را دارد که در ادامه به آن خواهیم پرداخت. به طور کلی با موارد زیر می توان سالم یا معیوب بودن تیوپ منبع تحت فشار را معلوم کرد.
برای تشخیص سالم یا معیوب بودن یک تیوپ در منبع تحت فشار، می‌توان از روش‌های مختلفی استفاده کرد. این روش‌ها به عواملی مانند نوع ماده سازنده، فشار کاری، نوع مایع یا گاز درون تیوپ و اهمیت منبع بستگی دارند. در زیر تعدادی از روش‌های تشخیص مشکلات در تیوپ‌ها در منابع تحت فشار آورده شده است:
بصری و بررسی دیداری (Visual Inspection): با استفاده از دید مستقیم یا ابزارهای نوری مانند فلش‌لایت یا کمک‌های دیگر، تیوپ را بصری بررسی کنید. شکستگی‌ها، زنگ‌زدگی‌ها، ترک‌ها، خوردگی و دیگر مشکلات می‌توانند با این روش تشخیص داده شوند.
آزمون هیدرواستاتیک (Hydrostatic Testing): در این روش، تیوپ با یک فشار آب بالا به طور موقت پر می‌شود. اگر تیوپ سالم باشد، باید بتواند فشار را تحمل کند. در صورت نشت یا افت فشار، تیوپ معیوب تشخیص داده می‌شود.
آزمون نافرمانی هوایی (Pneumatic Leak Test): در این روش، تیوپ با هوا یا گاز دیگری پر می‌شود و فشار آن اندازه‌گیری می‌شود. هر گونه افت فشار به معنای وجود نشتی است.
استفاده از روش‌های غیرمخرب (Non-Destructive Testing - NDT): این شامل روش‌هایی مانند اولتراسونیک، رادیوگرافی، مغناطیسی، پنتتراکتوگرافی و ... است که به کمک امواج، تصاویر یا اطلاعات مرتبط با وضعیت داخلی تیوپ‌ها را ارائه می‌دهند.
استفاده از حسگرها و تجهیزات الکترونیکی: حسگرهای فشار، حسگرهای دما و سایر تجهیزات الکترونیکی می‌توانند به شناسایی تغییرات نامطلوب در تیوپ‌ها کمک کنند.
بررسی تاریخچه و نگهداری: بررسی سوابق نگهداری و تعمیرات گذشته تیوپ‌ها می‌تواند اطلاعات مفیدی درباره وضعیت کنونی آنها ارائه دهد.
آزمون با رنگ‌های نشانه‌گذاری (Dye Penetrant Testing): در این روش، یک رنگ نشانه‌گذاری به تیوپ اعمال می‌شود و سپس رنگ زائد حذف می‌شود. در صورت وجود شکستگی یا ترک در تیوپ، رنگ در نقاط معیوب تراوش می‌کند.
در هر صورت، برای تشخیص سالم یا معیوب بودن تیوپ در منابع تحت فشار، استفاده از روش‌های ایمن و استاندارد بسیار مهم است. از تخصصی‌ترین روش‌های مورد استفاده در صنایع پیشرفته تا روش‌های ساده‌تر در تشخیص مشکلات، همه با هدف حفظ ایمنی و کارایی منبع تحت فشار استفاده می‌شوند.
برای تشخیص سالم یا معیوب بودن تیوپ منبع تحت فشار روش های دیگری نیز وجود دارد.
بررسی نشتی: بررسی کنید که آیا تیوپ منبع دیافراگمی نشتی دارد یا خیر. نشتی ممکن است باعث افت فشار و کاهش عملکرد منبع تحت فشار شود. اگر ظاهراً نشتی وجود دارد، باید تعمیر شود یا در صورت لزوم تیوپ تعویض شود.
بررسی تغییر فشار: تغییرات ناگهانی در فشار منبع دیافراگمی ممکن است نشانگر مشکلات باشد. برای این کار، فشار را با فشارسنج چک کنید و نظارت داشته باشید که آیا تغییرات ناگهانی رخ می‌دهد یا خیر.
تست هویت هوا: تیوپ منبع تحت فشار برای عملکرد بهینه باید خالی از هوا باشد. برای این منظور می‌توانید تست هویت هوا انجام دهید. اگر در هنگام استفاده از سیستم هوا حس کنید یا هوا از تیوپ خارج شود، ممکن است تیوپ مشکل داشته باشد.
بررسی دیافراگم: دیافراگم درون تیوپ منبع دیافراگمی یک قسمت حیاتی است. بررسی کنید که آیا دیافراگم سالم است یا خیر. اگر دارای سوراخ، ساییدگی یا خرابی دیگر باشد، نیاز به تعویض آن وجود دارد.
بررسی اتصالات: اتصالات اطراف تیوپ را بررسی کنید. مطمئن شوید که هیچ نشتی یا لغزشی در اتصالات وجود ندارد. نشتی ممکن است باعث کاهش فشار و عملکرد نادرست شود.
تست فشار: انجام تست فشار برای تایید صحت عملکرد تیوپ منبع تحت فشار می‌تواند مفید باشد. در این تست، فشار را تا حداکثر حد مجاز افزایش دهید و نظارت کنید که آیا تیوپ به درستی عمل می‌کند یا خیر.
بررسی ظاهر عمومی: تیوپ منبع تحت فشار باید بدون خراش و آسیب ظاهری باشد. بررسی کنید که آیا هیچ آسیب جسمانی به تیوپ وارد نشده است.
در صورتی که هر یک از موارد فوق نشانگر مشکلاتی باشند، بهتر است با تعمیرکار متخصص تماس بگیرید تا مشکلات را تشخیص دهد و اقدامات لازم را انجام دهد.
علاوه بر فشار والف مخزن و خروچ آب از سوزن باد مخزن که بیانگر سوراخ بودن تیوپ منبع می باشد. راه دیگری نیز وجود دارد تا از پارگی تیوپ اطمینان حاصل کنید و آن هم قطع و وصل شدن های مکرر پمپ آب است که گویای عدم وجود باد در داخل مخزن تحت فشار و یا پارگی تویپ می باشد زیرا عملکرد این نوع مخازن بدین صورت می باشد که آب وارد تیوپ شده و ما بین جداره فلزی مخزن و تیوپ داخل مخزن به میزان 3 بار باد می باشد که در صورت پارگی تیوپ باعث خالی شدن باد می شود و مکانیسم کارکرد صحیح پمپ آب را بر هم میزند.
برای اطلاع از سوراخ بودن تیوپ منبع تحت فشار، می‌توانید از روش‌های زیر استفاده کنید:
بررسی دیداری: بررسی دیداری تیوپ منبع تحت فشار می‌تواند ابتدایی‌ترین روش باشد. با دقت تمام سطح تیوپ را بررسی کنید و به دنبال هر گونه سوراخ یا ترکی باشید. ممکن است سوراخ بسیار کوچک باشد، بنابراین بررسی دقیق انجام شود.
تست با آب: با افزودن آب به داخل تیوپ، نشتی یا سوراخ در صورت وجود به سرعت قابل مشاهده خواهد بود. در این روش، تیوپ را با آب پر کرده و سپس با دقت مشاهده کنید که آیا آب از تیوپ خارج می‌شود یا خیر.
استفاده از صدا: با گوشی خود به سطح تیوپ گوش دهید. اگر سوراخی در تیوپ وجود داشته باشد، ممکن است صدای آب که از داخل تیوپ خارج می‌شود، قابل شنیدن باشد.
استفاده از صابون مایع: با استفاده از محلول صابون مایع، تیوپ را می‌توانید بپاشید. در صورت وجود سوراخ یا نشتی، حباب‌های هوا از سوراخ خارج می‌شوند و محل سوراخ قابل تشخیص خواهد بود.
استفاده از رنگ آب: اگر مشکوک به سوراخی در تیوپ هستید، رنگ آب را به داخل تیوپ اضافه کنید. اگر رنگ آب به سرعت از تیوپ خارج شود، ممکن است سوراخ وجود داشته باشد.
استفاده از چراغ فلش: با قرار دادن چراغ فلش در داخل تیوپ، در صورت وجود سوراخ یا نشتی، نور به سرعت از تیوپ خارج می‌شود و محل سوراخ قابل رؤیت خواهد بود.
اگر با استفاده از روش‌های فوق نتوانید مکان سوراخ را شناسایی کنید یا اطمینان حاصل نشود، بهتر است تیوپ را به وسیله تعمیرکار متخصص بررسی کنید.
اگر با فشار دادن والف (سوزن باد) مخزن متوجه شدید که در داخل جداره فلزی مخزن آب نشتی داشته، بدانید که تیوپ داخل مخزن دچار پارگی شده است. نکات مهم بیشتری برای شما شرح داده می شود:
هنگام تعویض تیوپ در منبع تحت فشار، باید از ایمنی و دقت کامل اطمینان حاصل کرده و به دستورالعمل‌ها و استانداردهای مرتبط عمل کنید. در زیر تعدادی از نکات مهم در هنگام تعویض تیوپ منبع تحت فشار آورده شده است:
قطع تامین منبع تحت فشار: قبل از هر کاری، اطمینان حاصل کنید که منبع تحت فشار قطعاً خارج شده و فشار آن تخلیه شده است.
ارتباط با تکنسین های آوین پمپ: در صورت نیاز به تعویض تیوپ‌ها می توانید با تکنسین های آوین پمپ در این زمینه تماس بگیرید تا مطمئن شوید که عملیات به درستی انجام می‌شود.
آشنایی با منابع و تجهیزات: با دستورالعمل‌ها و تجهیزات مورد نیاز جهت تعویض تیوپ‌ها آشنا شوید. اطمینان حاصل کنید که دارای ابزارها و تجهیزات لازم برای انجام کار هستید.
قطع برق: در صورت وجود سیستم برقی مرتبط با منبع تحت فشار، اطمینان حاصل کنید که برق از منبع قطع شده است تا هیچ خطر الکتریکی وجود نداشته باشد.
تخلیه فشار و مایع: پیش از تعویض تیوپ، منبع تحت فشار را به‌طور کامل تخلیه کرده و از خارج شدن مایعات از تیوپ جلوگیری کنید.
پوشش و محافظت: اطمینان حاصل کنید که از وسایل محافظتی مناسب مانند کفش، عینک، دستکش و ... استفاده می‌کنید تا از خطرات احتمالی محافظت کنید.
شستشو و تمیزکاری: قبل از نصب تیوپ جدید، مطمئن شوید که سطح داخلی منبع تحت فشار تمیز و بدون ذرات معلق است.
نگهداری از مهندسانی: در صورت نیاز به تغییرات یا تعمیرات پیچیده‌تر، بهتر است از کارشناسان مهندسی مکانیک یا متخصصین صنعتی استفاده کنید.
تست و اعتبارسنجی: بعد از تعویض تیوپ، اعتبارسنجی و آزمون منبع تحت فشار را با استفاده از روش‌های مناسب انجام دهید تا از عملکرد صحیح آن اطمینان حاصل شود.
مهمترین نکته این است که همواره ایمنی و استانداردهای مرتبط را رعایت کنید و در صورت نیاز به کمک تخصصی‌ترین افراد مرتبط با این حوزه را بگیرید.
برای اطمینان از سالم بودن بدنه فلزی و منبع مخزن می توانید به این نکته توجه کنید که اگر بدنه مخزن سوراخ باشد، پس از تنظیم باد مخزن با فشار دادن مجدد سوزن باد متوجه خواهید شد که مخزن تحت فشار سالم است یا خیر.
چنانچه بعد از تعویض تیوپ، باد داخل مخزن تحت فشار خالی شود بیانگر این می باشد که بدنه فلزی مخزن و یا فلنچ آن دارای سوراخ می باشد که در این حالت می توانید با جوشکاری مخزن تحت فشار نسبت به تعمیر مخزن تحت فشار اقدام کنید.
اگر از فلنچ مخزن تحت فشار آب نشتی داشته باشد، یعنی اینکه فلنچ منبع تحت فشار سوراخ شده که در این حالت باید فلنچ مخزن را تعویض نمایید.
می‌توانید با انجام چند مرحله و بررسی‌هایی از سالم بودن اجزا و بدنه یک منبع یا تجهیزات زیر فشار اطمینان حاصل کنید. در زیر چند مورد اصلی آورده شده‌اند:
بررسی دیداری:
بررسی مستندات:
آزمایشات و اندازه‌گیری‌ها:
آزمون‌های غیرمخرب:
استفاده از تجربه کاربران:
با اجرای این مراحل و اطمینان از اجرای دقیق و استانداردی این بررسی‌ها، می‌توانید از سالم بودن اجزا و بدنه منبع تحت فشار اطمینان حاصل کنید.
سخن پایانی
برای افزایش طول عمر مخزن تحت فشار در ورودی پمپ آب از شیر صافی جهت جلوگیری از ورود ریز املاح و آشغال و همچنین در خروجی پمپ آب از شیر یکطرفه جهت ممانعت از برگشت آب به داخل مخزن استفاده کنید و در فواصل زمانی منظم (ماهی یکبار) باد مخزن تحت فشار را چک کنید زیرا در صورت عدم تنظیم بودن باد مخزن تحت فشار، در هنگام استارت پمپ باد باعث منبسط شدن بیش از حد تیوپ شده و در نهایت تیوپ مخزن به بدنه فلزی مخزن می چسبد که باعث زنگ زدگی مخزن و در نهایت باعث سوراخ شدن تیوپ منبع تحت فشار می شود.
